مقدمه
شیوع کرونا تحول عظیمی در سبک زندگی افراد ایجاد کرده و منجر به بروز رفتارها و عادات جدید شده که پیش از این وجود نداشت. کارشناسان معتقدند که مردمِ پساکرونا دیگر همان مردم پیش از کرونا نخواهند بود؛ چرا که این رفتارها در آنها نهادینه شده است. تاثیرات کرونا بر اقتصاد جهانی و کسبوکارها فراتر از حد تصور است و چالش‌ها و فرصت‌های متفاوتی به همراه دارد.
پیامدهای کرونا برای کسبوکارها
اقدامات پیشگیرانه‌ی دولت‌ها برای قطع زنجیره شیوع کرونا باعث شده است تا عرضه و تقاضا تحت تاثیر قرار بگیرد و کسب‌و‌کارهای بسیاری تا مرز بسته شدن کامل و ورشکستگی پیش بروند. عرضه نیروی‌کار کاهش یافته و از سوی دیگر، مشکلات زیادی در زنجیره تامین مواد اولیه و لجستیک، کاهش فروش و بهره‌وری مواجه شده‌اند (شوک عرضه). شوک عرضه، منجر به شوک تقاضا نیز شده است. تعطیلی کسبوکارها باعث تعدیل نیروی کار و در نتیجه‌ی کاهش درآمد خانواده، کاهش تقاضا را در پی داشته است.
کسب‌و‌کارهای زیادی در صنایع مختلف در معرض خطر قرار گرفته‌اند. صنعت گردشگری یکی از حوزه‌هایی است که به شدت تحت تأثیر قرار گرفته است؛ هشتاد درصد اتاق‌های هتل خالی است و شرکت‌های هواپیمایی نیروی کار خود را کاهش داده‌اند. کسب‌و‌کارهای خدماتی مانند آرایشگاه‌ها و سالن‌های بدنسازی به دلیل قرنطینه بسته شده‌اند. سوالی که مطرح می‌شود این است که در چنین شرایطی، چگونه می‌توان تهدید کرونا را به فرصت تبدیل کرد؟ چگونه کسبوکارها باید دوام بیاورند و از شرایط فعلی برای افزایش سطح رقابت خود استفاده کنند؟
اصولا از هر پدیده‌ای می‌توان دو برداشت مختلف و دو نتیجه متفاوت انتظار داشت. اینکه کرونا، تهدید است یا فرصت؟
بررسی مسائل بحرانی گذشته نشان می‌دهد که پس از عبور از همه‌گیری‌های جهانی، بسیاری از کسب‌و‌کارهای هوشمند نسبت به تغییرات محیطی، توانسته‌اند به راحتی با تغییر مدل کسب‌و‌کار خود، شرایط بهتری نسبت به پیش از بحران برای خود ایجاد کنند و کسب‌و‌کار خود را به کسب‌‌و‌کاری موفق تبدیل کنند. نکته مهم، در تبدیل تهدید به فرصت و بهره‌گیری از مزایای آن، تغییر دیدگاه، بینش و تفکر و روی آوردن به تفکر خلاق و نوآورانه در هر زمینه کاری است. کسب وکار تاب آوری که آمادگی واکنش سریع، مقاوم و انعطاف پذیری را در خود نهادینه کرده یا به ساخت آن در ابتدای شروع پدیده ممارست کرده توانسته در وضعیت مناسب یا موفق قرار داشته باشد.
1.فرصت بهره‌برداری از کسب‌و‌کارهای آنلاین و پلتفرمی
استفاده از تلفن‌های هوشمند، اینترنت و شبکه‌های اجتماعی در کنار رعایت پروتکل‌های بهداشتی و قرنطینه منجر به تغییر نگرش و انتظارات مشتریان شده و کسبوکارها از این فرصت می‌توانند بهترین بهره را ببرند. با ایجاد بستری مناسب در محیط وب، زمینه مستقیم تهیه محصولات و کالاهای مورد نیاز از طریق اینترنت فراهم می‌شود تا مردم بدون نیاز از خروج از منزل از فروشگاه‌های آنلاین کالاهای مورد نیاز خود را تهیه کنند. تجارت الکترونیک و کسب‌و کارهای آنلاین حتی قبل از شیوع ویروس کرونا مورد استقبال مردم قرار گرفته بود، ولی با وجود شیوع این ویروس مردم به صورت جدی‌تر به سمت فروشگاه‌های آنلاین روی آورده‌اند. به گزارش مکنزی (2020)، امریکا توانسته در مدت 90 روز، در انتقال به تجارت الکترونیک از کانال‌های فیزیکی، ده سال جلو بیافتد و این نشان از سرعت رشد کسب‌و‌کارهای اینترنتی در این زمان دارد. همچنین، بنا به گزارش اتحادیه کسب‌و‌کارهای مجازی در ایران، تا پایان شهریور ماه 1399، 428 پروانه کسب‌و‌کار مجازی صادر شده، درحالی که در کل سال 1398، تعداد 418 پروانه کسب صادر شده بود. همچنین، رشد تقاضا در کسب‌و‌کارهای اینترنتی در شش ماهه نخست 1399 در زمینه‌ی خرید بلیت و رویداد آنلاین 275 درصد، عرضه کالا و مواد غذایی 121 درصد، عرضه لوازم دیجیتال 32 درصد و مشاوره پزشکی 22 درصد بوده است.
در شرایط موجود، افزایش کسب‌و‌کارهای پلتفرمی نیز عاملی برای پایداری کسب‌و‌کارهای کوچکتر است، که با ارائه خدماتی در زمینه‌ی برگزاری سمینارها، کنفرانس‌ها، همایش‌ها و رویدادهای مختلف؛ آموزش آنلاین، ارائه فیلم و سریال‌های روز و تسهیل خدمات حمل‌و‌نقل و یا ارائه گروه‌های مختلف کالا رشد قابل توجهی داشته‌اند.
2.فرصت توسعه مشاغل خانگی
کسب‌و‌کارهای خانگی یکی از زمینه‌های افزایش مشارکت افراد در اقتصاد و راهکار مناسبی برای توسعه کسب‌و‌کارهای کوچک و متوسط است تا افراد با کنترل امور در منزل و از طریق اینترنت، از مزایای کاهش تردد، حذف هزینه‌های ایاب‌وذهاب، رهن‌‌واجاره کارگاه، بکارگیری اعضا خانواده و ایجاد سرگرمی و در عین حال کسب درآمد برخوردار شوند.
3.فرصت رشد در زمینه تولید اقلام بهداشتی و دارویی
با توجه به لزوم استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده و نیاز بیشتر به محصولات بهداشتی و داروهای مکمل جهت تقویت سیستم ایمنی بدن، بسیاری از شرکت‌های دارویی با افزایش ظرفیت تولید خود و افزودن خطوط تولید، سعی در برآورد نیاز مراکز درمانی و بیمارستانی و مردم برای مقابله با ویروس دارند. در کنار شرکت‌های داروسازی، سایر شرکت‌ها در صنایع دیگر نیز از این فرصت استفاده کرده و استراتژی خود را هوشمندانه تغییر داده‌اند و به تولید مواد ضدعفونی‌کننده، ماسک و تجهیزات مورد نیاز بیمارستانی روی آورده‌اند. بدین نحو، علاوه بر حفظ کسب‌و‌کار خود، وارد بازاهای جدید محصولات بهداشتی نیز شده‌اند (خلق فرصت).
4.فرصتی برای شرکت‌های مواد غذایی بسته بندی
با توجه به لزوم استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده و نیاز بیشتر به محصولات بهداشتی و داروهای مکمل جهت تقویت سیستم ایمنی بدن، بسیاری از شرکت‌های دارویی با افزایش ظرفیت تولید خود و افزودن خطوط تولید، سعی در برآورد نیاز مراکز درمانی و بیمارستانی و مردم برای مقابله با ویروس دارند. در کنار شرکت‌های داروسازی، سایر شرکت‌ها در صنایع دیگر نیز از این فرصت استفاده کرده و استراتژی خود را هوشمندانه تغییر داده‌اند و به تولید مواد ضدعفونی‌کننده، ماسک و تجهیزات مورد نیاز بیمارستانی روی آورده‌اند. بدین نحو، علاوه بر حفظ کسب‌و‌کار خود، وارد بازاهای جدید محصولات بهداشتی نیز شده‌اند (خلق فرصت).
5.فرصتی برای رشد آموزش از راه دور
ترس از انتقال بیماری، باعث شده تا بسیاری از مردم تهیه محصولات بسته‌بندی کارخانه‌ای را نسبت به خرید فله‌ای و بدون بسته بندی، بهداشتی‌تر بدانند. با توجه به تغییر نگرش و تمایل افراد به خرید اینگونه محصولات، فرصتی مناسب برای افزایش فروش شرکت های تولیدی مواد غذایی است.
6.فرصتی برای ارائه خدمات در محل
نیاز آموزش باعث شده تا نحوه‌ی رفع آن با توجه به شرایط تغییر کند. لذا، کسب‌و‌کارهایی که بتوانند با کیفیت بالا و هزینه کم، خدمات آنلاین مرتبط با آموزش در زمینه‌های مختلف درسی، ورزش و ... ارائه دهند، از رشد و اقبال بیشتری برخوردار هستند.
جمع بندی
شیوع کرونا علاوه بر تهدید سلامت افراد، اثرات منفی در بخش‌های مختلف اقتصادی بخصوص کسبوکارها داشته است. در چنین شرایط بحرانی، بسیاری از کارآفرینان، تهدید کرونا را تبدیل به فرصت کرده‌اند و با شناخت صحیح نیازهای جدید مشتریان، فرصت رشد اقتصادی را ایجاد کرده‌اند. بی‌تردید دیر یا زود بیماری کرونا نیز همانند هزاران بیماری ویروسی شایع در دنیا از بین خواهد رفت. هر چند هنوز مشخص نیست بخش عمده پیامد‌ها و تغییرات چه خواهد بود، اما می‌توان گفت که قطعاً تمام ابعاد اجتماعی اقتصادی سیاسی و فرهنگی، و نیز روابط بین افراد جامعه و سبک زندگی انسان‌ها تغییر خواهد یافت. از اینرو، کسبوکارها نباید تنها روی فرصت‌های موجود تمرکز کنند، بلکه از همکنون باید به شناسایی تغییرات در عادات، رفتارها و سبک زندگی افراد در دوران پساکرونا بپردازند و خود را برای آن مهیا کنند؛ چرا که به هر حال با حل این معضل، مسلما عادات و هنجارهای جدید شکل خواهد گرفت و برخی عادات گذشته نیز بازتعریف خواهند شد. پس، ضروری است تا کسبوکارها هوشمندانه رفتار کنند و خود را برای مواجهه با چنین تغییراتی آماده کنند.
منبع: دنیای اقتصاد